ΟΜΟΡΦΟΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑΣ.

Η μικρή Ελένη Γρατσία,  Σαλτερή σήμερα, με τον εξάδερφό της Απόστολο Δέτση, Λάκη σήμερα, που ζούσε στο Δαμαλά με τη μαμά του, στο σπίτι της γιαγιάς, που πήρε η μητέρα του προίκα. Η μητέρες μας ήταν αδελφές.

 

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ ΝΑΞΟΥ

Από αριστερά Δετσης Γεώργιος,Βερώνης Γιάννης, Παναγιώτης Δετσης,Πιπιδας Ιωάννης ,Καγκανης Γεώργιος και Δετσης Μιχάλης

 

ΠΑΝΕΜΟΡΦΟΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΔΑΜΑΛΑΣ ΜΑΖΙ.

ΕΠΩΝΥΜΟ ΜΑΡΑΚΗ

 

Απο αρχειο ΛΕΩΝΙΔΑ ΜΑΡΑΚΗ.. Η Γιαγιά μου Λεωνιδου,ο Παππούς μου Λεωνίδης,ο Πατέρας μου Πέτρος,η Θεία μου Κατινα ,ο θείος μου Λιανός,η θεία μου Φιλιππα . Οι άλλοι 2 δεν γνωρίζω.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πρώτη φωτο τρεις αδελφές στην ξενητιά, υπηρέτριες τα πέτρινα χρόνια 1935 περίπου. Η μεσαία είναι η Ευδοξία Μαράκη, μητέρα της Ελένης Γρατσία-Σαλτερή. Στ΄ αριστερά είναι η Ειρήνη Μαράκη, την απορρόφησε η Αθήνα και στα δεξιά η Φλώρα Μαράκη, μητέρα του Λάκη από το Δαμαλά. Ο Δαμαλάς ήταν το χωριό της οικογένειας αλλά μερικές δεν επέστρεψαν ποτέ πια στη Νάξο.

Δεύτερη φωτο οι αδελφές Μαράκη, δεξιά η Ευδοξία Μαράκη, μητέρα της Ελένης Γρατσία-Σαλτερή και αριστερά η Φλώρα Μαράκη νονά και θεία της Ελένης.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Στο κέντρο του Νικόλα Προμπονα( Φυρρου) από αριστερά ο Γιάννης Γρατσιας(Αυτουλας)με την κόρη του Τασια, ο Μιχάλης Παραρας (Ζορανης) με την κόρη του Μαρία και ο Αποστόλης Μαρακης  με τον Πέτρο το 1970!

— στην πόλη Δαμαριώνας Νάξου.

------------------------------------------------------------------------------

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΕΤΡΟΥ ΜΑΡΑΚΗΣ 1941- 1997. Οι Χάρες του άπειρες, τα όπλα του, το Τιμόνι του, η Τιμιότητα του, η Προκοσυνη του, η Καλοσύνη του!!!

-------------------------------------------------------------------------------------

Αικατερινη Δετση ( Ντραμπακουλα) Αγγελική Μαρακη ( Κανονα)!! Στο δρόμο της Βουρβουριας το 1967!

--------------------------------------------------------------------------------------

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΓΚΑΝΗ

Κάγκανης -Γκαγκανης επώνυμο προερχόμενο α) από τουρκική ρίζα, από τη λέξη kagan που σημαίνει μονάρχης, βασιλιάς. 

β) από το  γκαγκάνι (Αμοργ.,Πελ.,Θεσσ.,Μακεδ.,Μύκ.), ο καρπός του γαιδουράγκαθου. Σκωπτικά οι κάτοικοι του Λιτόχωρου από τους κατοίκους των γειτονικών χωριών. Η λέξη απαντά στο ιδίωμα Πυλαίας Θεσσ/κης ως ‘γκάνι «αγκάθι». Προέρχεται από το ακάνιον, ακάνθιον του Ησύχιου, με επανάληψη στην πρώτη συλλαβή του συμφώνου της δεύτερης,πρβ.ίλερη>λίλερη, αβατσινιά>βαβατσινιά κ.ά.

γ) είναι παρωνυμικό επώνυμο και προέρχεται από την γαλλική (φράγκικη) λέξη cancan που σημαίνει κουβεντολόι, κουτσομπολιό.

Ιστορική Αναφορά

Σε έγγραφο περί της Καλορίτσας στις  6 Αυγουστου 1654 αναφέρεται ο Νικόλαος Κάνγγανης, χρόνων εβδομήντα πέντε.(Γ.Α.Κ)

Καγκανης Χατζη Στεφανης απο τον Δαμαριωνα και μετεπειτα εις Βουρλα Μικρας Ασιας εν ετη 1812 οπου πωλει τα κτηματα του στον Δαμαριωνα στον ανηψιο του Νικολαο Καγκανη. (βιβλιο Δαμαριωνας σελις 356).

Ο Καγκανομιχαλης Ο Μακαροβασιλης κι ο Καγκανοστελιανος!! Εξαιρετικοί άνθρωποι και αγωνιστές της ζωής!!

-------------------------------------------------------------------------------------

Ο Καγκανοστελιανος κι η Φλωρα του μακαρογιανη ( ίσα που διακρίνεται) τυροκομουν! Έφτιαξαν μια πολυμελή οικογένεια τίμιων και εργατικών ανθρώπων!

--------------------------------------------------------------

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΤΣΑΡΗ

 Κάτσαρης - επώνυμο το οποίο κατατάσσεται στα επαγγελματικά, προερχόμενο από τη σλαβική λέξη kacar, που σημαίνει καδοποιός-βαρελοποιός.

Ιστορική Αναφορά

ΚΑΤΣΑΡΗΣ (Άργος 1854, Πόρτο Χέλι). «Κάτζαριν» ναύκληρον που ταξίδευε στα νερά της Ανατολικής Πελοποννήσου (Μονεμβασία) μνημονεύει ο Μιχαήλ Ακομινάτος (13ος αι.) (142:137). «Μιχαήλ Κατσάρης», Bombardier, αναγράφεται το 1545 στα έγγραφα του Ενετικού στρατού (259:283). Μητροφάνης Κάτζαρης, το 1624, νοτάριος στην Κεφαλονιά (Ανέκδοτος Κώδικας μονής Αγ. Παρασκευής Ταφιού (Κεφαλονιά) φ. 24). https://argolikivivliothiki.gr/2015/10/22/stradioti/

                                  

     Αριστερά Δημήτρης ΤΣΙΜΠΛΑΚΗΣ στην μέση Δημήτρης ΤΣΙΜΠΛΑΚΗΣ (Κρανιώτης )δεξιά ο Σπύρος ΚΑΤΣΑΡΗΣ ο χασάπης του Δαμαριώνα πλατεία Ψυρρής Πάσχα περίπου δεκαετία 1960

-------------------------------------------------------------------------------------

 

Ο Δαμαριωνιτης Παπαρηγόπουλος, ο πρώτος που “άναψε” Χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Αθήνα.

 Στην Αθήνα στο σπίτι του Ι. Παπαρρηγοπούλου..... Τα Χριστούγεννα του 1834, ο Δαμαριωνίτης, Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος (Γενικός Πρόξενος της Ρωσίας στην Αθήνα) στολίζει για πρώτη φορά στην Αθήνα δέντρο και η φάρσα στον στρατηγό Μακρυγιάννη

 

Τα Χριστούγεννα του 1834, μεταφέρεται για πρώτη φορά στην Αθήνα το ξενικό έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δένδρου.

Η πρώτη Ελληνική οικογένεια που έστησε στο σπίτι της δένδρο στολισμένο με αγιοβασιλιάτικα παιχνίδια με βαμβάκια και κεράκια. Ήταν του Ιωάννου Παπαρρηγοπούλου.

Ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος ( 1780-1874) καταγόταν από την Νάξο και συγκεκριμένα από την Δαμαριώνα της Νάξου. Έφυγε από εκεί μικρός και με το πατρικό όνομα Λινάρδος. Στην Κωνσταντινούπολή όπου έφθασε υιοθετήθηκε από μία οικογένεια Παπαρρηγοπούλου.

Σπούδασε στην Πόλη στην Οδυσσό και στην Μόσχα. Το 1807, διορίστηκε διερμηνέας του Ρωσικού Στόλου του Αιγαίου και το 1814 επισκέφτηκε τον Αλί Πασά στα Γιάννενα για υποθέσεις Ρώσων υπηκόων του. Τη φιλία που αναπτύχθηκε μεταξύ τους την χρησιμοποίησε αργότερα για το καλό του Γένους.

Το 1819 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και τώρα ,

Χριστούγεννα του 1834 τον βρίσκουμε να υπηρετεί στην Ρωσική Πρεσβεία της Αθήνας ως Γενικός Πρόξενος σε ηλικία 54 ετών.

Ο αρχοντικό του ήταν ένα μεγάλο σπίτι στην Πλάκα με ωραία και σπάνια επίπλωση για την εποχή εκείνη.

Εκείνον τον χρόνο είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα και ο πρώτος βασιλεύς της Ελλάδος ο Όθων Οι Βαυαροί που ήταν μαζί του, ήξεραν βέβαια το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δένδρου αλλά εκείνον τον χρόνο δεν είχαν φροντίσει για να το τηρήσουν στο παλάτι που βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα η παλαιά Βουλή Το παλιό δηλαδή σπίτι του Αλέξανδρου Κοντόσταβλου που χρησιμοποιήθηκε για ελάχιστα και για κατοικία του Όθωνα.

Στο σημείο ακριβώς που αργότερα, το 1858, θεμελιώθηκε η Παλαιά Βουλή από την Αμαλία .

Ο Παπαρρηγόπουλος όμως σαν κοσμογυρισμένος που ήταν, συνήθισε το έθιμο από την Ανατολική Ευρώπη και το μετέφερε πρώτος στην Αθήνα τις ημέρες εκείνες που πανυγήριζε την μεταφορά της πρωτεύουσας του Ελληνικού Βασιλείου από το Ναύπλιο στο <<κλεινόν άστυ>>

Έτσι ο επιφανής κάτοικος της Πλάκας, που εστόλισε την παλαιά αυτή Αθηναϊκή συνοικία με το ωραίο σπίτι του, έκαμε για πρώτη φορά αυτή τη Χριστουγεννιάτικη έκπληξη εις τους , <<γκάγκαρους >>και τους καταγοήτευσε. Η γραφική φωταψία του δένδρου του με τα απαραίτητα στολίδια που τα είχε φέρει από τη Ρωσία εθάμβωσε τους θεατές για την πρωτοτυπία του γεγονότος.

Για τους παλαιούς Αθηναίους, ήταν το χριστουγεννιάτικο εκείνο δένδρο μια γοητευτική έκπληξη. Ένας από τους πολλούς καλεσμένους τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων του 1834 στο σπίτι του Παπαρρηγόπουλου ήταν και ο θρυλικός στρατηγός Μακρυγιάννης. Το πρωί της παραμονής , πέρασε επίτηδες από το περιβόλι του ο Ναξιώτης πρόξενος της Ρωσίας και το κάλεσε για το βράδυ. Αλλά ο στρατηγός που ήταν μαθημένος να περνάει τις γιορτές κοντά στους δικούς του, του είπε.

Δεν θάρθω θα περάσω όπως πάντα με την φαμίλια μου

Εκείνος όμως επέμεινε Έλα και θα δεις το πιο παράξενο δένδρο που όμοιο του δεν υπάρχει στο περιβόλι το δικό σου

Πότε το φύτεψες/ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕ Εκείνος Περίεργος ΚΑΙ ΠΟΥ Δεν φαίνεται από έξω Όχι έλα και θα δεις και πήγε.

Κόσμος πολύς είχε πλημμυρίσει το σπίτι του Παπαρηγόπουλου όπου επήγε τελικά από περιέργεια και ο Μακρυγιάννης με τον φίλο του αγωνιστή Κώτσο Λιδωρικιώτη. Όταν ανέβηκε τη σκάλα του αρχοντόσπιτου, τον υποδέχτηκε με εξαιρετική χαρά ο Παπαρρηγόπουλος Η πρώτη κουβέντα του στρατηγού ήταν.

Που είναι βρε το δένδρο/

Τώρα θα το ιδείς.

Τον οδήγησε τότε ο Παπαρρηγόπουλος μέσα από την πολυκοσμία μέσα από τις σάλες στη μεγάλη αίθουσα όπου έλαμπε στολισμένο το δένδρο. Ένας έλατος πάνω από δυό μέτρα.

Ο Μακρυγιάννης κατάλαβε τη φάρσα, εντυπωσιάστηκε βέβαια αλλά και δεν τα έχασε

Με την ρουμελιώτικη θυμοσοφία του, του λέει.

Ωραίο είναι κυρ-Γιάννη δεν λέω. Αλλά τα δέντρα μου εγώ τα αφήνω να φυτρώνουν μέσα στην κάμαρα. Μόνον τα άρματά μου φυτρώνουν εκεί.

Πληροφόρηση Από το περιοδικό ΕΙΚΟΝΕΣ 1956

ΑπόΝικόδημος Λιανός

https://naxospress.gr/.../ellada-o-naxiotis.../

'' ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑΣ "

 

Μια νεα σημαντικη σελιδα δημιουργηθηκε στο facebook για τον Δαμαριωνα - Βουβουρια - Δαμαλα ο '' ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑΣ ΄

https://www.facebook.com/groups/1307480027085269 με κυριο σκοπό την δημιουργία ενός

ψηφιοποιημένου ιστορικού αρχείου για το χωριο μας με διάσωση και συγκέντρωση

αρχείων που θα αναδεικνύουν την ιστορία του τόπου μας, των οικογενειών και των

προγόνων μας με γεγονότα από το ιστορικό παρελθόν ώστε να συμβάλει στην εύρεση, καταγραφή και διαφύλαξη της ιστορίας μας με αξιοποίησή του από το κοινό, τους μελετητές και τους ερευνητές.

ΜΕΤΑΔΩΣΤΕ ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΑΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΜΕ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΜΑΣ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ - ΒΟΥΒΟΥΡΙΑ - ΔΑΜΑΛΑ.

ΔΩΣΤΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΓΕΝΙΕΣ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΜΑΣ.

ΚΑΛΟΔΕΧΟΥΜΕΝΕΣ ΟΛΕΣ ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ και ΦΩΤΟ.

Κυριοι ερευνητες στην διευθυνση της σελιδας ο Κος Καλμπαρης Σπυριδων, ο Κος Κεχαγιας Θεοδωρος και ο Δετσης Νικολαος.

Οι επαγγελματίες Δαμαριώνα Νάξου το 1947

ΔΑΜΑΡΙΩΝΑΣ
ΑΓΓΕΛΗΣ	ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ		ΜΗΧΑΝΟΥΡΓΟΣ
ΑΔΑΜ	ΓΕΩΡΓΙΟΣ		ΞΥΛΟΥΡΓΟΣ
ΒΕΡΩΝΗΣ	ΓΕΩΡΓΙΟΣ		ΠΑΝΤΟΠΩΛΗΣ
ΒΕΡΩΝΗΣ	ΙΩΑΝΝΗΣ		ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΟΣ
ΒΕΡΩΝΗΣ	ΙΩΑΝΝΗΣ		ΚΑΦΕΠΩΛΗΣ
ΒΕΡΩΝΗΣ	ΜΑΤΘΑΙΟΣ		ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΟΣ
ΒΕΡΩΝΗΣ	ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ		ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΟΣ
ΒΟΥΔΟΥΡΗ	ΜΑΡΙΑ		ΔΗΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ
ΓΡΥΛΛΑΚΗΣ	ΦΩΤΗΣ		ΚΤΙΣΤΗΣ
ΔΕΤΣΗΣ	ΙΩΑΝΝΗΣ		ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΟΣ
ΔΕΤΣΗΣ	ΜΙΧΑΛΗΣ		ΚΑΦΕΠΩΛΗΣ
ΔΡΥΛΛΗΣ	ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ		ΔΗΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ
ΚΟΚΚΙΝΟΣ			ΕΜΠΟΡΟΣ
ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΙΣ	Μ		ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΟΣ
ΚΡΗΤΙΚΟΠΟΥΛΙΣ	ΝΙΚΟΛΑΟΣ		ΚΑΦΕΠΩΛΗΣ
ΛΕΚΑΚΗΣ	ΝΙΚΟΛΑΟΣ		ΓΑΝΩΤΗΣ
ΜΑΪΤΟΥ	ΚΥΡΙΑΚΗ		ΔΗΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ
ΜΑΛΑΜΑΣ	ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ		ΞΥΛΟΥΡΓΟΣ
ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΣ	ΙΩΑΝΝΗΣ		ΙΕΡΕΑΣ
ΟΡΦΑΝΟΣ	ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ		ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ
ΟΡΦΑΝΟΣ	ΝΙΚΟΛΑΟΣ		ΚΤΙΣΤΗΣ
ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ	ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ		ΓΑΝΩΤΗΣ
ΠΑΡΑΡΑΣ	ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ		ΔΗΜΟΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ
ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ	ΓΕΩΡΓΙΟΣ		ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΟΣ
ΣΥΡΙΑΝΟΣ	ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ		ΠΑΝΤΟΠΩΛΗΣ
ΣΥΡΙΑΝΟΣ	ΙΩΑΝΝΗΣ		ΞΥΛΟΥΡΓΟΣ
ΤΖΑΝΝΕΤΗΣ	ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ		ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΟΣ
ΤΣΙΜΠΛΑΚΗ	ΣΜΑΡΩ		ΜΑΙΑ
https://orinosaxotis.blogspot.com/2018/10/1947.html?fbclid=IwAR2tqQAatGU70x4ZUTjYMjgxJOGluQrw7szLL0cnmv_SrhgJsMq-MflHJo-

Ο ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΔΕΤΣΗΣ ΣΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

 1941: Η μάχη στη λίμνη της Καστοριάς

Μεγάλη Τρίτη 15/4/1941 δόθηκε η μοναδική μάχη εκ συστάσεως του ελληνογερμανικού πολέμου, η σύγκρουση σε δύο σημεία, νότια της λίμνης και ανατολικά του Άργους Ορεστικού, στο χωρίο Αμπελόκηποι και Μηλίτσα που εκδηλώθηκε η κύρια προσπάθεια των Γερμανών και στην διάβαση Φωτεινής που εκδηλώθηκε η δευτερεύουσα προσπάθεια.

            Στο χωριό Αμπελόκηποι εγκαταστάθηκαν αμυντικά μικρές ελληνικές δυνάμεις πεζικού, ιππικού και πυροβολικού, συγκεκριμένα το 1^ο τάγμα του 23^ου Συντάγματος Π/Ζ, 2 διμοιρίες βαρέων πολυβόλων (4 πολυβόλα των 13,2 mm), η επιλαρχία ιππικού, 4 βαριές πυροβολαρχίες της 20^ης Μεραρχίας και 2 πεδινές της 13^ης Μεραρχίας υπό την διοίκηση του συνταγματάρχη Ευσταθίου Λιώση.

ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΧΙΙΙ ΜΠ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ:

1. Διοικητής: Υ­πτγος Μουτούσης.
2. Αρχηγός Πεζικού: Σχης Λιώσης Ευστάθιος.
3. Επιτελάρχης: Αν­χης Αναγνωστόπουλος Σωτήριος.
4. Διοικητής 23ου ΣΠ (Χίου): Σχης (ΠΖ) Μπάρμπακος Αριστοτέλης.
5. Υποδιοικητής 23ου ΣΠ (Χίου): Αν­χης Παπαδάκης Γεώργιος.

Οι γερμανοί μετέφεραν την μηχανοκίνητη Μεραρχίας Σωματοφυλακής του SS Αδόλφου Χίτλερ (1η Μεραρχία SS Leibstandarte SS Adolf Hitler – LSSAH) που ήταν μονάδα σε επίπεδο ταξιαρχίας με διοικητή τον Γιόσεφ Ντήντριχ, νεαρό στρατηγό.

Την νύκτα της 14^ης προς 15^η Απριλίου κατευθύνθηκε η 1η Μεραρχία SS Leibstandarte SS Adolf Hitler – LSSAH από την οδό Κλεισούρα – Κορησσό και αναπτύχτηκε στην πεδιάδα γύρω από το χωριό Κρεπενή, επισκεύασαν την γέφυρα του χωριού και στις 5.30 πμ ενήργησαν επίθεση στην αμυντική γραμμή, στην επίθεση αυτή αποκρούστηκαν από τους Έλληνες και είχαν σημαντικές απώλειες σε άνδρες και έχασαν 25 άρματα και λοιπά οχήματα, τα οποία καταστράφηκαν από τις βολές του πυροβολικού. Από αυτή την επίθεση οι γερμανοί διέγνωσαν την αδυναμία της ελληνικής άμυνας νότια του χωριού Αμπελόκηποι στους πρόποδες του Σινιάτσικου, και εκεί επικέντρωσαν τις ενέργειές τους. Η Ελληνική διοίκηση ενίσχυσε τον τομέα αυτό με 2 τάγματα του 23 Συντάγματος ( οι άνδρες αυτοί ήταν κατάκοποι μετά από νυκτερινή πορεία και δεν είχαν υψηλό ηθικό). Ο υποστράτηγος Μουτούσης τους μίλησε και διέταξε την ανάπαυσή τους σε περιοχή βόρεια της γέφυρας Μανιάκους.

Στο μεταξύ οι γερμανοί διαρκώς ενισχυόμενοι από νέες δυνάμεις στις 11πμ προώθησαν 10 βαριές πυροβολαρχίες ( 40 πυροβόλα) στην επακολουθήσασα μάχη πυροβολικού οι ελληνικές δυνάμεις του πυροβολικού καθήλωσαν τις δυνάμεις των γερμανών και υπερίσχυσαν των περισσοτέρων  γερμανικών πυροβόλων, στο χωριό  Μηλίτσα με την ενίσχυση ενός τάγματος Π/Ζ οι γερμανοί ανανέωσαν την επίθεσή τους με αποτέλεσμα να αποτύχει και η δεύτερη γερμανική επίθεση.

Στη 1.30μμ εξαπολύθηκε νέα γερμανική επίθεση στην οποία οι γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες, οι ισχνές ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, στην μάχη αυτή έπεσε ο ίλαρχος Κλείτος Χατζηλιάδης, την στιγμή εκείνη τμήματα του 4^ουτάγματος Πολυβόλων έφτασαν στις απειλούμενες περιοχές.  Η γερμανική επίθεση ήταν αφόρητη στις μάχες που ακολούθησαν χτυπήθηκαν τα πυροβόλα της 13β Ελληνικής Μοίρας και καταστράφηκαν, ενώ ο διοικητής τους ταγματάρχης Παπαρόδουέπεφτε μαχόμενος επί των όπλων του.

Στις 3μμ η ίλη (λόχος) ιππικού που μαχόταν στο ύψωμα 680  (Σπαιλίκια) υποχώρησε. Ο Μέραρχος (Σωτήρης Μουτούσης)  πάνω σε μοτοσυκλέτα συνάντησε στο Αρμενοχώρι την ανατραπείσα ίλη  ιππικού και τους διέταξε (αφού τους επίπληξε) να επανέλθουν στις θέσεις τους, ο υπίλαρχος Γερασιμίδης με την μονάδα του κατευθύνθηκε στα υψώματα, σύντομα όμως διαλύθηκαν λόγω του πεσμένου τους ηθικού, ο Μέραρχος έστειλε (αφού εμψύχωσε τους άνδρες),    το κατάκοπο από συνεχή πορεία (μειωμένης δύναμης) 3ο Τάγμα του 22ου Συντάγματος Λέσβου (3/22) με διοικητή τον ταγματάρχη Δέτση  και στις 4.30 κατέλαβε τις θέσεις που είχαν εγκαταλείψει οι ιππείς, εδώ πρέπει να πούμε ότι ο Σ Μουτούσης (ο οποίος συμμετείχε σαν υπουργός Συγκοινωνίας  στη κατοχική κυβέρνηση του Τσολάκογλου) έβγαζε λόγους στους στρατιώτες φέρνοντας τους στο φιλότιμο για να συνεχιστεί η Ελληνική άμυνα, ένας τραυματισμένος λοχίας την στιγμή που παρότρυνε τους άνδρες ο Μέραρχος άρχισε να φωνάζει «Αδέλφια, οι Γερμανοί είναι χειρότεροι από τους Ιταλούς χωρίς τα άρματά τους, τους πολέμησα και τους είδα», πραγματικά σε τέτοιες στιγμές η θέληση ενός υπαξιωματικού και ενός ψυχωμένου διοικητή κάνουν θαύματα, στις 5μμ ολόκληρη η επίλεκτη γερμανική ταξιαρχία έκανε σφοδρή επίθεση (την τέταρτη), στην επίθεση αυτή συμμετείχαν 40 στούκας και πολλά βαρέα πυροβόλα.

Κρητικά χανιώτικα επώνυμα στη Νάξο.

Κρητικά και ιδίως χανιώτικα επώνυμα στη Νάξο

κατάλοιπα κρητικών εποικισμών

• 
• 
• 
• 
• 
• 

PrevNext

Είναι ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση ότι η Κρήτη και η Νάξος είναι δύο νησιά που έχουν ιδιαιτέρως στενές μεταξύ τους ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς, αλλά και πιθανότατα δεσμούς αίματος.
Υπάρχουν οικογενειακές αφηγήσεις ανθρώπων που ζουν κυρίως στο ορεινότερο τμήμα της Νάξου, οι οποίες κάνουν λόγο για απώτερη καταγωγή τους από την Κρήτη, είτε λόγω διωγμού τους από τους Τούρκους είτε λόγω κάποιας βεντέτας, ενώ διάχυτη είναι η γενικότερη αντίληψη του αγροτοποιμενικού, κατά κύριο λόγο, πληθυσμού του νησιού, ιδίως των κατοίκων ορισμένων ορεινών χωριών, ότι οι Κρητικοί είναι συγγενείς τους. Επιπροσθέτως, ο παρόμοιος ποιμενικός, τρόπος ζωής, οι παραπλήσιοι κώδικες συμπεριφοράς, το παρεμφερές αξιακό σύστημα, καθώς και ορισμένες παρόμοιες συνήθειες (π.χ. ζωοκλοπή, παραγωγή και εκτεταμένη κατανάλωση ρακής, γαμήλιες μπαλωθιές και συνήθης ονοματοδοσία βαπτιστικών που εντοπίζονται κατ’ εξοχήν στην Κρήτη, όπως Μανώλης, Μιχάλης, Αντώνης, Φραγκίσκος, Μανούσος, Μαριέττα, Μαριάνθη, Καλλιόπη, Δέσποινα, Στέλλα κ.ά.) αποτελούν στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού του μεγαλύτερου νησιού των Κυκλάδων, τα οποία μάς παραπέμπουν συνειρμικά στην Κρήτη, χωρίς ωστόσο να αποτελούν απαραιτήτως και τεκμήρια της κρητικής καταγωγής των κατοίκων του, δεδομένου ότι κάποια από αυτά τα στοιχεία θεωρούνται κοινά για το νότιο Αιγαίο, αλλά και ενίοτε για τα μεγάλα νησιά της Μεσογείου γενικότερα. Ωστόσο, το γλωσσικό ιδίωμα της Νάξου, και δη ορισμένων ορεινών χωριών της, θεωρείται ιδιαιτέρως συγγενικό προς το κρητικό, και μάλιστα προς εκείνο της δυτικής Κρήτης, λόγω επαλλήλων κυμάτων κρητικών εποικισμών κατά τους παρελθόντες αιώνες.

Τ’ Απεράθου και οι σχέσεις του με τα Σφακιά
Το πλέον γνωστό πανελληνίως χωριό της Νάξου για την κρητική καταγωγή των κατοίκων του είναι τ’ Απεράθου ή η Απείρανθος, σύμφωνα με την επίσημη ονομασία του. Πρόκειται για το μοναδικό εκτός Κρήτης χωριό στο οποίο εντοπίζεται η ιδιότυπη προφορά του φθόγγου λ, παρόμοια με εκείνη του γλωσσικού ιδιώματος των Σφακίων, αλλά και των Ανωγείων, καθώς και άλλων χωριών της δυτικής Κρήτης. Επιπλέον, γραπτές μαρτυρίες του β΄ μισού του 19ου αιώνα και οικογενειακές αφηγήσεις διασώζουν την πεποίθηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού του χωριού ότι έλκουν την καταγωγή τους από τα Σφακιά: «Τα Κρητικόπουλα με το βασιλιά ντωνε κάνουσιν έφοδο τη νύχτα, πκιάνουσι ντο βασιλιά, βρίσκου γκαί τη βασίλισσα. Ετότες επομείνασι στ’ Απεράθου εφτά οικογένειες Σφακιανοί απού τα παλληκάρια του βασιλιά τση Κρήτης κ’ εχτίσα ντο χωριό μας». Πιστεύεται ότι σημαντικός αριθμός Σφακιανών εγκαταστάθηκε στο χωριό (1771-74), αμέσως μετά την καταστολή της Επανάστασης του Δασκαλογιάννη (1770-71), χωρίς ωστόσο να υπάρχουν γραπτές πηγές της εποχής οι οποίες να επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο, γεγονός στο οποίο βασίζεται η επιχειρηματολογία μερίδας Απεραθιτών που αρνούνται, “κατηγορηματικά” θα έλεγε κανείς, την ύπαρξη οποιουδήποτε μαζικού εποικισμού του χωριού τους από Κρητικούς. Επώνυμα πάντως που συνδέονται με κρητικούς εποικισμούς στο χωριό (τέλος 18ου αι.) θεωρούνται τα: Αρχοντάκης, Πυτιλάκης, Σκληράκης, Μηλιδάκης, Βασιλακάκης, Πρωτοπαπαδάκης, Φραγκούλης, Κρητικός, Σφακιανός, Φραγκίσκος, Μπαρδάνης ή Βαρδάνης, Γαλάνης, Βλαστός, Πατακός, καθώς και τα εξαφανισμένα πλέον Αγαθάκης, Βαφιανός, Καπράκης, Καπρακάκης, Πιταράκης, Δασκαλάκης, Σακελλαράκης Σηφάκης, Σκορδίλης ή Σκορδιλάκης, Διγενάκης κ.ά., όπως και τα ακόμη προγενέστερα: Ανουσάκης, Βλαχάκης, Παπαδάκης και Παυλονικολάκης. Επιχωριάζει δε εκεί το χαρακτηριστικό βαπτιστικό Φραγκίσκος (Φρατζέσκος) και πιθανόν παλαιότερα το Νταμουλής.

Η περίπτωση του Φιλωτίου
Στο Φιλώτι, το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου, διάχυτη είναι στους κατοίκους η αίσθηση ότι υπάρχει συγγένεια με τους Κρητικούς. Σύμφωνα δε με προφορικές μαρτυρίες, οι δύο μεγαλύτερες οικογένειες του χωριού είναι κρητικής καταγωγής: οι Μουστάκηδες φέρεται να έλκουν την καταγωγή τους από την περιοχή του Σελίνου, οι δε Βασιλάκηδες ίσως από το Λουτρό Σφακίων, ενώ οι Σουλήδες κατάγονται από κάποιον Κρητικό φυγάδα ονόματι Μπαλή, που άλλαξε το επώνυμό του για να ξεφύγει από τους Τούρκους. Υπάρχουν σήμερα και άλλα κοινά με την Κρήτη επώνυμα, όπως τα: Μανιός και Κρασσάς, ενώ παλαιότερα, κατά την Τουρκοκρατία, εντοπίζονταν και άλλα: Σαλιαράκης (καπετάνιος από τα Χανιά), Λιμογιάννης, Μιξάκης, Τζι(μ)πλάκης, Βαρδαράκης, Παντελάκης, Τζαννιδάκης, Ταταδάκης, Ταταράκης, Καλλέργης, Βλαστός, Παπαδάκης, Περουλάκης, Περάκης, Κουντουράκης, Τζουανάκης, Γλιμάκης, Κουρούπης, Λαμπαδάκης, Σκουλούδης, Νανάς, Λαπαδάκης, Μιλιδάκης, Βαβουλάκης, Τζουνάκης, Σταματάκης, Σφυριδάκης, Μακαράκης(;), Κρητικός και Κρητικοπούλης, καθώς και το βαπτιστικό Μανούσος, πιθανόν δε και το Νταμουλής. Επιπλέον, το γλωσσικό ιδίωμα του χωριού φαίνεται να είναι παρόμοιο (βάσει γραμματικής και λεξιλογίου) με εκείνο της δυτικής Κρήτης, ίσως δε περισσότερο -κατά μία εκτίμηση- με εκείνο του Αποκόρωνα, με χαρακτηριστικότερο γνώρισμά του την αποβολή του φθόγγου λ προ των α, ο και ου, φαινόμενο κοινό, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, και για ορισμένα χωριά των επαρχιών Κυδωνίας και Αποκορώνου, που βρίσκονται στις υπώρειες των Λευκών Ορέων, καθώς και για τα Ζωνιανά Μυλοποτάμου.

Κρητικά επώνυμα σε άλλα χωριά της Νάξου

Παρόμοιο γλωσσικό φαινόμενο επιχωριάζει και στην ιδιαιτέρως ορεινή Κωμιακή ή Κορωνίδα, όπου εντοπίζονται τα θεωρούμενα ως κρητικά επώνυμα Βιτζηλαίος, Νικολάκης, Παπαδάκης, καθώς και τα βαπτιστικά Φραγκίσκος και Μανούσος. Το Μανούσος επιχωριάζει και στον επίσης ορεινό Κυνίδαρο, όπου κατά το παρελθόν είχαν καταφύγει Σφακιανοί αγωνιστές (π.χ. Μανούσος Στρατίκης ή Κούτσουπας, πρωτοπαλλήκαρο του Δασκαλογιάννη), ενώ κυνιδαριώτικα επώνυμα που θεωρείται ότι έχουν κρητική προέλευση είναι τα Χανιώτης, Αντωνάκης, Λιαδάκης, Γεροντάκης, Καπετανάκης, Τρανουδάκης και Νανάς (από το Ναναδάκης), όπως και παλαιότερα τα Γιακουμηδάκης, Μηλιδάκης, Τσουνάκης και Φεραντάκης. Στο λεκανοπέδιο της Τραγαίας και

τα χωριά του εντοπίζονται τα

Μπαρότσης, Ψιλάκης, Λαμπαδάκης, Χριστοδουλάκης, Ψωμαδάκης, Φραγκουδάκης, Γαβαλάς, Παπαδάκης, Βλησίδης, Βασαλάκης, Μαράκης, Βενιεράκης, Κρητικοπούλης, Τζιμπλάκης, Λεκάκης κ.ά., στη Μονή τα Κωνσταντάκης και Περιστεράκης, ενώ στις Μέλανες το Βασιλάκης και στην Ποταμιά τα Μαρούλης και Γρυλλάκης. Σύμφωνα με οικογενειακές αφηγήσεις ατόμων που φέρουν τα παραπάνω επώνυμα, αυτά έλκουν ως επί το πλείστον την καταγωγή τους από τη δυτική Κρήτη, πρωτίστως από την ευρύτερη περιοχή των Χανίων. Επίσης, στην πεδινότερη Νάξο επιχωριάζουν μεταξύ άλλων τα: Μαρούλης, Φραγκιουδάκης, Σκουλούδης, Σκουλουδάκης, Ξενικουδάκης, Καπρής, Λαμπριανάκης, Χανιώτης, Χανιωτάκης, Χαμπάκης, Φλωράκης κ.ά., όπως και παλαιότερα το Βαρβατάκης. Τέλος, στη Χώρα της Νάξου, επώνυμα κρητικής προέλευσης θεωρούνται τα: Βλαχάκης, Σπυριδάκης, Ζωλοτάκης, Πιτταράκης, Κουτσογιαννάκης και Μελισσηνός, ενώ πριν από έναν περίπου αιώνα εντοπίζονταν ακόμη τα: Ψωμαδάκης, Μαυρογιαννάκης, Μανετάκης, Βαρότσης, Γαβαλάς, Σκορδύλης, Κάνδιας κ.ά.

Τα παραπάνω επομένως στοιχεία ενισχύουν την εκτίμηση ότι πράγματι υπήρξαν εποικιστικές μετακινήσεις από την Κρήτη προς την Νάξο, κυρίως κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Αξιοσημείωτη δε είναι η σχετικά μεγάλη αναλογία ναξιακών επωνύμων κοινών με τη δυτική Κρήτη και ιδίως με τον νομό Χανίων (σε αντιδιαστολή με την πλησιέστερη από γεωγραφική άποψη ανατολική Κρήτη), που σε συνδυασμό με το γεγονός των εμφανών γλωσσικών και των εν γένει πολιτισμικών ομοιοτήτων ανάμεσα στις δύο περιοχές, καθιστά μία περαιτέρω προσπάθεια διεπιστημονικής διερεύνησης των μεταξύ τους δεσμών ιδιαιτέρως ελκυστική.

*δρ Ιστορίας του Πολιτισμού

http://www.haniotika-nea.gr/kritika-ke-idios-chaniotika-eponima-sti-naxo/