Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2008

THE FIRST HOUSE OF VILLAGE DAMARIONAS NAXOS

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΤΟΥ.

Από ότι θυμούμαι από τα παιδικά μου χρόνια και από αφηγήσεις των τότε
γερόντων λέγανε ότι το πρώτο σπιτι που κτισθηκε στο Δαμαριώνα ήταν στο
κάτω μέρος του χωριού και στη θέση Αμονάκι και το λέγανε ,κατώα (ο κατώας),
Ύπηρχαν τα θεμέλιά του μέχρι το 1965 οπότε το γκρέμισαν οι νέοι ιδιοκτήτες
του και το μετέτρεψαν σε σταύλο,(είναι στο δρόμο προς Νεκροταφείο) στη
συνέχεια μετά από εκεί άρχισαν να κτιζονται και άλλα σπιτια τα οποία λόγω
του ότι δεν υπήρχαν τα υλικά της οικοδόμησης πρόσφορα αναγκαζότανε να
κολάνε την μια οικοδομή απάνω στην άλλη, για οικονομΙα με αποτέλεσμα,
λΙγο πιο πάνω από τον Κατώα, να υπάρχει το σπΙτι το δικό μου το οποίο έχει
μεσοτοιχια με δέκα άλλα σπιτια γύρω - γύρω.
Όπως έλεγαν οι παλιοι, ήταν το πρώτο σπιτι που κτιστηκε και μετά
ακολούθησαν να κτιζονται σιγά σιγά το ένα πάνω στο άλλο.
Όταν άρχισε να δημιουργείται η πρώτη αυτή κοινότητα υπήρξε άμεση ανάγκη
ενός νεκροταφεΙου, άλλα επειδή δεν υπήρχε εκκλησΙα κοντά στους νεκρούς,
τους μετέφεραν στη θέση "λαού το βουνί" όπου ήταν η εκκλησΙα του Άη Γιάννη
και κει τους έθαβαν. Κατόπι παρουσιάσθηκε η ανάγκη εκκλησΙας για την
ΕνορΙα, τότε έκτισαν την διδυμη εκκλησΙα του Αγιου Θαλαλαιου και του Άη
Γιάννη, δίπλα δε από αυτές τις εκκλησιες θυμάμαι ότι έμενε κάποιος γέρος
τότε που τον έλεγαν ο γέρο Ψαλτόπουλος, όπου σήμερα ή κατοικία του Ν.
Συριανού.
Επισης λέγεται ότι η πρώτη πλατεια του τότε χωριού ήταν η σημερινή πλάτσα
που είναι εμπρός στο στεαστό της Κατιγκως, κοντά στην εκκλησια
η οποΙα
ήταν μεγαλύτερη από ότι σήμερα, αλλά εμΙκρυνε από τις διάφορες
καταπατήσεις που της έκαναν.
Από ότι θυμάμαι από τους γεροντότερους τότε λένε ότι το πρώτο πηγάδι του
χωριού είναι τό πηγαδάκι της Ποτηρούς και η ονομασΙα της πλατεΙας οφεΙλεται
από το όνομα της ιδιοκτήτριας του που λεγότανε - Ποτηρού.
Από τα πολλά λιοτρΙβια που υπάρχουν στο χωριό το πρώτο λιοτριβι είναι
αυτό που υπάρχει στη θέση Κουζούνου και ήταν ιδιοκτησια κάποιου που τον
έλεγαν Κουζούνο απ' όπου και η ονομασια της περιοχής.
Όσον αφορά τον τρόπο που έβγαζαν το λάδι είναι ο γνωστός μας ως προς το ζύμωμα της ελιάς διαφέρει όμως ως προς το σφΙξιμο της μάζας, δηλαδή επειδή δεν υπήρχαν οι
γνωστές μας τώρα Τσουράπες έφτιαχναν από βούρλα (περιπου κάτι σαν τα
σημερινά Τυροβόλια (που χρησιμοποιούνται για τα τυριά), τα οποία
ονομάζανε σφυριδες από όπου και οι κατασκευαστές τους Σφυριδάδες μα και
σήμερα εξακολουθεί να υπάρχει, η ονομασια αυτή σε μεγάλη οικογένεια του
χωριού μας.
Θυμάται ακόμη που λέγανε για το χτισιμο της εκκλησιας.
Τη μεταμόρφωση του Σωτήρος λέγεται ότι είχανε επιλέξει αρχικά οι χωριανοΙ
να κτιστεί στη θέση Ποτηρού αλλά άλλάξαν γνώμη επειδή στη σημερινή θέση
που βρΙσκεται υπήρχε τότε μια μεγάλη βάτος.
Και κάθε βράδυ ένας χωριάτης οραματιζόταν και έβλεπεν να ανάβει μέσα έvα φως, οπότε από αυτόν τον οραματισμό άλλαξαν σχέδια και έκτισαν την εκκλησια στη σημερινή της θέση.

Αφηγ. Εμμ. Μανερόπουλος,ετών 82 το 1979 Δαμαριώνας

Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2008

CHURCHES OF DAMARIONAS


ΟΙ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ

Τα Εκκλησιαστικά μνημεια και οι 'Εκκλησιες της περιφερειας του ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ ΝΑΞΟΥ,εχουν ως εξης.

1. Ένοριακός ναός ή Μεταμόρφωση τοΟ Σωτηρος (Χριστός)

Παρεκκλήσια
2.Αι Γιωργης
3. Άγ. Θαλέλαιος
4. Άγ. ΑίκατερΙνη (νεκροταφιακος)
5. Άγ. Λιανός (Ίουλίανός)

Ξωκκλήσια

6. Άγ. Προκόπιος (Βουρβουρια)
7. Άγ. Γεώργιος (Στό σιδερένιο γιοφύρι)
8. Άγ. Παρασκευή (Κοντά οτου Βρεττου τό σπίτι)
9. Άγ. Κωνσταντίνος (Στ'άμπέλια της Βουρβουριδς)
10. Άγ. ΠαρασκευΓI (Στίς Φουρλάδες)
11. Τιμ. Πρόδρομος (στοΟ Λαου τό βουνί)
12. Άγ. Είρήνη (Δαμαλας)
13. Άγ. Θέκλα (Δαμαλας)
14. "AIj Γιάννης (Στσ''Ανεμόμυλοι)
15. "Αη Πέτρος (Στό Μερσινό, στούς πρόποδες του "Αη Λια)
16. 'Ά η Γ ι ώρ γ η ς" "
17. 'Άγ. Έλευθέριος (Στσ' 'Αχλάδες,στση Μπασταρδους, στούς πρόποδες του 'Άη Μπαμπα) 18. Παναγία ή Σπηλιά (Στό Μερσινό)
19. Μονή Τιμ. Σταυρου
20. Ό Άφέντης τοΟ Σταυρου
21. Καλορίτσα (Παλιό Μοναστήρι, ξωκκλήσι-σπηλιά)
22. Προφήτη ς Ήλίας
23. "Αη Γιάννης (Στά Ροαλίδια, στό μητάτο τ~υ Μακαρολιανου) +
24. "Αγ. Δημήτριος (Στω Μαρόκηδω στή θέση Μπόχνης)
25. "Αη Γιάννης (Στω Βουλγάρηδω, στούς νοτιοδυτικούς πρόποδες του 'Άη Λια)
26. "Αη Βλόσης (Στό Λαθρίνο)
27. 'Άγ. Γεώργιος "
28. 'Άγ. Θωμας
29. Άγιό Δωριά (Στόν κάμπο του Μπαούζη, στω Τζαννίνηδω)
30. Άγ. Μαρίνα (Στά πλατόνια, στου Βυζη) ,
31. 'Άη Γιάννης ό θεολόγο ς (Στου Δεμάτου, στου Βυζη)
32. 'Άγ. Έπιφάνιος (Στου Μπαούζη, έρειπωμένη)
33. Άν. Μαρίνα (Στά Παράμπουλο)
34. 'Άη Γιόννης (Στα''Αδησαρου, στου Γιαλέου.τσοί μητάτοι)
35. 'Άγ. 'Ισίδωρος" " "
36. Θεοσκέπαστη (Στούς πρόποδες του Κάστρου τ''Απαλίρου)
37. "Αγ. Γεώργιος (Στήν Κρήνη, στούς πρόποδες του Κάστρου τ''Απαλίρου)
38. "Αη ΓαλάΤ1ς ~ Γαλακτίων (Στω Σαλιόρηδω. νότια της Βρύσης του . Δεμάτου)
39. Κοίμηση Θεοτόμου (Στ"Αθαλόσσου)
40. Κοίμηση Θεοτόκου (Άγιασός)
41. Κοίμηση Θεοτόκου (Στση Γιαλους)

Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2008

Η ΒΟΥΡΒΟΥΡΙΑ ΝΑΞΟΥ

Η Boυρβoυριά είναι ένα από τα 42 χωριά της Νάξου που αποτελούσε έως το 1999 μαζί με το Δαμαλά και το Δαμαριώνα την Κοινότητα Δαμαριώνα, μία από τις είκοσι τότε κοινότητες της Νάξου. Eίναι ακόμα ένα από τα δώδεκα χωριά που αναδύονται από την ασημoπράσινη θάλασσα του ελαιώνα στο κέντρο ή στις παραφυφές του ευρύχωρου λεκανοπεδίου της Τραγαίας.

Απέχει 15 χιλιόμετρα από τη Χώρα, την πρωτεύουσα της Νάξoυ, και αποτελεί συγκοινωνιακό κόμβo, απ' όπου διέρχονται όσοι κατευθύνονται από τη νότια Νάξο προς το Χαλκί και τα ορεινά χωριά, αλλά και προς το Δαμαριώνα και από άλλο δρόμο προς το Φιλώτι.
Σχετικά με το τοπωνύμιο Βουρβουριά ο αεiμνηστoς δάσκαλός μας, Στυλιανός Παραράς, μας έλεyε ότι πρoέρχεται από τη λέξη βουρλιά, το γνωστό φυτό που φυτρώνει στον Ποταμό μας, προφανώς με αναδιπλασιασμό, Βουρβουριά πραγματικότητα και τότε αλλά και τώρα το χωριό μας είναι ένα μεγάλο ανοιχτό περιβόλι και αυτό το όνομα του ταιριάζει, αφού αποδίδει κυριολεκτικά την πραγματικότητα. Σήμερα διoικητικά ανήκει στο Δήμο Δρυμαλίας. Δεν υπήρξε ποτέ μεγάλo χωριό, υπήρξε όμως μεγαλύτερο από σήμερα.. Άλλοτε ο πληθυσμός τoυ έφτανε τους 150 κατοίκους, ενώ κατά τη δεκαετία του 1950 στο Δημοτικό Σχολείο του Δαμαριώνα φοιτούσαν περίπου 25 μαθητές και στο Γυμνάσιο της Tραγαίας 15 μαθητές. Είναι αλήθεια ότι το χωριουδάκι μας, αν και απροσδιόριστη με ακρίβεια από την έρευνα., έχει μακρά ιστορία,.

H ιδρυσή του ανατρέχει μάλλον στη Βυζαντινή εποχή και τη Φραγκoκρατία. Τα εκκλησιαστικά μνημεία του τόπου μας επιβεβαιώνουν αυτήν την άποψη και απoδεικνύουν την ευλάβεια των προγόνων μας. Βυζαντινοί είναι οι ναοί του Αγίου Κωνσταντίνου (έτος ίδρυσης 1311) και της Αγίας Παρασκευής (1397).
Η αρχαιότερη αναφορά της Βουρβουριάς γίνεται σε νoταριακό έγγραφο από το 1538. Τη
Βουρβουριά αναφέρει και ο Γάλλος περιηγητής J. Ρ. de Toumefort, ο οποίος επισκέφτηκε τη Νάξο στα τέλη του 17ου αι .. Αλλά και ο Ιταλός V. Coronelli στο έργο του Isolario dell Atlante Veneτo (Βενετία 1696) αναφέρει το χωριό Vurecuria, που κατά το Γιώργο Δημητροκάλλη, προφανώς πρέπει να ταυτιστεί με τη Boυρβoυριά.

Την ιστορία του χωριoύ μας μαρτυράει επiσης ο μεταβυζαντινός ναός του Aγίου Γεωργίou (1762), ανακαιvισμένoς στη σημερινή τoυ μορφή. Αλλά και η ενοριακή εκκλησία του χωριού μας, ο Άγιος Προκόπιoς. Ιδρύθηκε στα χρόνια της Τcυρκοκρατίας (1809·1810) σε μια εποχή που η ενορία μας είχε δύο ιερείς, τον παπα-Μανουήλ Κατζούλη και τον παπα-Γιάνvη Κορρέ, όπως αναφέρεται σε επιγραφή του υπέρθυρου.
Βουρβoυριώτης ήταν ακόμα ο φωτισμένος ηγούμενος της Μονής της Φανερωμένης, Δωρόθεος Τζιώτης, ο οποίος ίδρυσε και Λειτούργησε σε χρόνια δίσεκτα δύο σχολεία., ένα στην Αγία Kυριαική της Χώρας Νάξου (1826) και ένα δεύτερο στους Ακαδήμoυς (1829). Ο μεγάλος αυτός συμπατριώτης μας πέθανε το 1832 και, κατά την παράδοση, ο τάφος του βρίσκεται στην Αγία Kυριακή. Ακόμα ο παπα- Γιώργης Σταμ. Bαμβακόπoυλoς, εφημέριος στο Χριστό του Δαμαριώνα, καταγόταν από τη Boυρβoυριά.

Σύμφωνα με πληροφορίες της Eιρήνης Μάλαμα - Κάγκανη από τη Βoυρβουριά καταγόταν και ο παππούς της παπα - Αντώνιος Μάλαμας, εφημέριος στον Ι. Ναό του Ταξιάρχη στο Κεραμί, που εξυπηρέτησε περιστασιακά και τις ενορίες του Χριστού, της Aγiας Ειρήνης και του Αγίου Προκοπίoυ. Ο αείμνηστος παπα - Αντωνιός είχε τη φήμη του καλού ιερέα και ήταν ακόμα και αγιογράφος. Ήταν πατέρας του γνωστού ξυλουργού αείμνηστου Στέλιου Μάλαμα. Αλλά και ο πατέρας του παπα – Αντωνιού ήταν ιερέας, ο παπα – Λιανός, το όνομα του οποίου διατηρεί μέχρι σήμερα αγρόκτημα στη Βουρβουριά που λέγεται του παπα – Λιανού.

Τέλος., σε δικαιοπρακτικό έγγραφο του 1720 αναφέρεται ότι στη Βουρβουριά υπήρχε κελί του μοναστηριού της Καλορείτσας, παράπλευρα στην οικία της οικογένειας Νικολάου Βασαλάκη. Ακόμα αναφέρεται ότι το 1867 το χωριό μας είχε 30 oικoγένειες 134 ψυχές, όταν o Δαμαλάς είχε 20 οικογένειες και 103 ψυχές και Ο Δαμαριώνας είχε 135 οικογένειες και 605 ψuχές.
Ιστορικό μνημείο της Φραγκοκρατίας (1207 – 1620) στο χωριό μας είναι τα λείψανα του λεγόμενου πύργου του Άρχου, δηλαδή του Άρχοντα, του Φράγκου φεουδάρχη Σωμμαρίπα, ο οποίος επέλεξε να χτίσει τον πύργο του εδώ, επειδή το χωριό ήταν πλούσιο και όμορφο. Ο πύργος ήταν διώροφος, είχε λιοτρίβι και φούρνο, αλλά κατεδαφίστηκε το 1927 από τον ιδιοκτήτη του, για να χτιστεί σπίτι στο Χαλκί. Τα λείψανα του πύργου σήμερα σώζονται στο περιβόλι του Στέφου Κυπραίου.

Γύρω από τον πύργο λογικά πρέπει να είχαν χτιστεί τα σπίτια των κολίγων που καλλιεργούσαν τα κτήματα του Άρχοντα και αποτέλεσαν τον πυρήνα του συνοικισμού. Παράλληλα, εκτός από τους δύο νερόμυλους, που λειτουργούσαν παλαιότερα αποδεικνύουν, τόσο την παραγωγικότητα, όσο και τη δύναμη πληθυσμού του χωριού μας.
Ακόμα ο αγροτικός γιατρός της Τραγέας (1965-1978), αείμνηστος Βασίλης Δημητροκάλλης, που θυσίασε τη ζωή του στην αφιλοχρήματη εξάσκηση του λειτουργήματός του και ο αείμνηστος μεγάλος φιλόλογος Μανόλης Avτ. Σέρβος.

Δυστυχώς όμως η Βουρβουριά, μολονότι βρίσκεται σε καλή γεωγραφική θέση, έχουν συντoμευτεί οι αποστάσεις από τα γειτονικά χωριά και τη Χώρα, απέχει μόλις ένα χιλιόμετρο σε ασφαλτοστρωμέvο δρόμο από το Xαλκί, το διoικητικό και εμπoρικό κέντρο της Τραγέας, και από το Δαμαριώνα. αντίστoιχα, και έχουν αισθητά βελτιωθεί οι συνθήκες διαβίωσης σ' αυτό, παρά ταύτα συρρικνώνεται κυρίως, εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού και της απουσίας νέων οικογενειών, συνεχιστών της ζωής στο χωριό, αλλά και της επίδοσης των νέων ανθρώπων στις σπονδές. που τους έδωσε το διαβατήριο για την αποδημία.
Έτσι ο πληθυσμός σήμερα έχει περιοριστεί στους 30 περίπου μόνιμους κατοίκους, κατά πλειονότητα και αυτούς ηλικιωμένους.

Νικόλαος Προμπονάς

Τετάρτη 12 Νοεμβρίου 2008

THE HISTORY OF DAMARIONAS

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΑΜΑΡΙΩΝΑ

Πότε ακριβώς κτίστηκε το χωριό δέ γνωρίζουμε. Οι παραδόσεις λένε ότι παλιά οι Δαμαριωνίτες κατοικούσαν στήν Αγιασσό.
Επειδή όμως: "τα χωριά τα νότια τα δέρνανε οι πειρατές, γι αυτό -οι κάτοικοί τους ­κρύβανε τα πιθάρια κλπ καί τραβούσανε τον ανήφορο"" για μεγαλύ­τερη ασφάλεια.
Ήρθαν αρχικά -στην εποχή του Βυζαντίου- στους πρόπο­δες του κάστρου τ' Απαλίρου'' στη θέση Εβρηακές" μαζί με άλλους Αξώ­τες για μεγαλύτερη προφύλαξη και κατόπι στό Μερσινό, στα Κατελύματα κι αργότερα στο σημερινό Δαμαριώνα. Πρώτα απέναντι στό σημερινό χω­ριό, στούς πρόποδες του "λαού το βουνί" κι ύστερα στη σημερινή του θέση.
Στους πρώτους αιώνες της φραγκοκρατίας δέν ξέρουμε ποια ήταν η τύ­χη του χωριού ή αν ακόμα υπήρχε σίγουρα διαμορφωμένο εκεί.
Έγγραφες μαρτυρίες για το χωριό έχουμε, όπως είδαμε, μόνο από το 15ο αιώνα κι εδώ.
Ωστόσο ορισμένα μνημεία του με σημαντικά στοιχεία τους, όπως η εκκλησία του Χριστού με λείψανα παλιών βυζαντινών αγιογραφιών της, κα­θώς κι ορισμένες προϊστορικές και αρχαίες επιγραφές στο δάπεδό της αποδεικνύουν ότι, πιθανότατα, ο οικισμός του Δαμαριώνα νάναι πολύ παλι­ότερος από ότι νομίζεται.
Μέχρις τυχόν ανασκαφές αποκαλύψουν επισημότερα στοιχεία, οι πιο παλιές έγγραφες μαρτυρίες μας, για την ιστορία του χωριού, εξακο­λουθούν νάναι από τον 15ο αιώνα.
Η Νάξος, ως γνωστόν,κατελήφθη από τον Ενετό Μάρκο Σανούδο το 1207.
Ο Σανουδος αφού ανακήρυξε το νησί εδρα του δουκάτου του Αιγαί­ου "διήρεσε τη Νάξο σε 56 τοπαρχίες καί τις έδωσε στους ευγενείς να τις διοικούν".
Ανάμεσα στις τοπαρχίες αυτές (που ονομάζονταν και φέουδα ή τιμάρια και οι ιδιοκτήτες τους Φράγκοι φεουδάρχες, τιμαριώτες ή σφεντότοποι) ήταν και η τοπαρχία του Δαμαριώνα καθώς και διά­φορες περιοχές της, όπως η Άγιασσός, Γιαλούς, Εβριακές, Μερσινός κ.α.
Ποιος ήταν ο πρώτος φεουδάρχης του Δαμαριώνα δε γνωρίζουμε, ξέ­ρουμε- όμως διάφορους φεουδάρχες του από τό 15ο αίωνα κι εδώ, όπως τον δούκα Μάρκο Κρίσπο την κερά της Σίφνου (Γκοζαντίνι;), τό Φίλιππο Λούρ­δα, το Φραντζέσκο Κορονέλλο, την Κατερίνα Λουρδδ (Λορεντόνο) και τον Μπαρόν ντε Λαστίκ.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ